OVER DE NIJL NAAR ASWAN

Onderweg naar Aswan leggen we eerst nog even aan bij Kom Ombo

Kom Ombo
كوم أمبو

Aswan is een zonnige, schilderachtige stad in Zuid- Egypte. Gelegen op 213 km ten zuiden van Luxor op een strategisch punt aan de eerste cataract (stroomversnelling) van de Nijl. Het rivierdal is hier op zijn mooist door de granieten rotsen en de met palmen en tropische planten overdekte eilanden in de rivier. Een afwisselend landschap met het contrast tussen de groene oase en de gele zandheuvels met daarachter de sfeervolle felukka's.
Ooit een onbekend stadje waar graniet uit de steengroeven werd gedolven dat gebruikt werd voor de bouw van tempels, obelisken en beelden. Tegenwoordig is het een echte toeristenplaats met veel bezienswaardigheden.
Hier ligt de grens van de Arabische en Afrikaanse wereld en wordt ook wel 'de poort naar Afrika' genoemd.
Het merendeel van de bewoners zijn vriendelijke en relaxte Nubiërs, er hangt dan ook een ontspannen Afrikaanse sfeer.
In de Sharia el Souk worden naast ambachtelijke produkten (manden, houtsnijwerk), souvenirs en kruiden en specerijen, produkten verkocht die alleen in Aswan te verkrijgen zijn. Nergens langs de Nijl vindt je versere specerijen, zelfs de inwoners van Cairo komen hier voor de heerlijke robijnrode hibiscus thee. Langs de oostelijke oever loopt de Corniche, een boulevard van 7 km, waar je heerlijk kunt wandelen. Een andere manier om Aswan te leren kennen is per calèche (koets) die je regelmatig aangeboden wordt tijdens je wandeling. De Nubiers zijn minder opdringerig dan de Egyptenaren en daar zijn ze zichzelf ook bewust van. In het Old Cataract Hotel schreef Agatha Christie een groot deel van haar beroemde boek "Death on the Nile". Aswan is een zeer aangename stad om enkele dagen te vertoeven.

Alhoewel de Nubiërs met hun donkere huid allang zijn 'gearabiseerd', lijken ze weinig op de Egyptenaren; zowel hun uiterlijk als hun cultuur is nauw verwant aan die van de zuidelijkere Afrikaanse volkeren. De Nubiërs kennen een sterke sociale band. Die is versterkt door de gezamenlijke historie: Met de bouw van de stuwdam bij Aswan verloren de Nubiërs hun oorspronkelijke leefgebied. Door de stuwdam ontstond het Nassermeer, met een lengte van 500 km het grootste stuwmeer ter wereld. Het strekt zich uit tot ver in Soedan. Het meer, aangelegd om Egypte van elektriciteit te voorzien, werd tegelijk het collectieve trauma van de Nubiërs. In het meer verdween bijna heel Nubië. Tienduizenden mensen werden geëvacueerd naar het gebied rond Aswan en naar Soedan. Nubische monumenten zijn met hulp van de internationale gemeenschap naar hoger gelegen gebied verplaatst. Sinds 1997 wordt in het Nubisch museum de geschiedenis van de Nubiërs bewaard; een schamele tegemoetkoming aan een volk dat voor altijd zijn land verloor. In het Nubisch museum zijn honderden kunstschatten en gebruiksvoorwerpen uit het verdronken land bijeengebracht.
De Nubische beschaving is een van de oudste ter wereld. Omdat geen geschreven taal is overgeleverd, maar het Nubisch slechts als gesproken taal heeft overleefd, is naar deze cultuur weinig onderzoek verricht. De Nubische geschiedenis heeft echter een bijzonder rijke ontwikkeling doorgemaakt. Het oude Nubië had zelf goudmijnen én het gebied lag aan de belangrijkste handelsroute met de rest van Afrika. Om de aanvoer van grondstoffen te waarborgen, veroverden de oude Egyptenaren in de faraotijd zeer dikwijls gebieden. Nubië, een land ten zuiden van Boven-Egypte, bezat een grote goudvoorraad. De Egyptenaren lijfden het daarom in. Zo bezaten zij de zekerheid dat al het goud naar hen kwam. Langs Nubië was er ook een levendige handel met landen rond de evenaar. Zo kwamen ivoor, luipaardvellen, giraffestaarten (de vliegenmepper) en slaven in het paleis van de farao terecht. Ook de tempels en de bemiddelde Egyptenaren vergaarden nieuwe rijkdommen. Zo’n 2500 jaar geleden hebben de Nubiërs over Egypte geregeerd. In deze periode van de “zwarte farao’s” heeft het faraonische Egypte een enorme opbloei doorgemaakt.

De vele felluca-schippers die hier op toeristen wachten verzorgen graag een zeiltocht naar de cataracten met daarbij een bezoek aan een Nubisch dorp.  Nergens langs de Nijl is een fellucatocht mooier dan in Aswan, dus we nemen het aanbod dan ook graag aan. We hoeven niet eens af te dingen, voor 15 euro wil de Nubische schipper een paar uur durende zeiltocht met ons maken. Je kunt dit makkelijk zelf regelen en voor veel minder geld dan de georganiseerde excursies die de reisorganisaties aanbieden hebben we de hele boot voor onszelf.
We zeilen via de catacracten naar het 4km verderop gelegen eilandje Sehel. Als we aan wal klauteren biedt een zwaar gehandicapte man zich aan als onze gids. Waarschijnlijk het resultaat van inteelt, wat hier veel voorkomt. Door veel Egyptische families wordt een huwelijk tussen neef en nicht nog steeds als een goede keuze gezien. Met één been en een houten stok die hij als kruk gebruikt gaat hij ons voor om het dorp te laten zien. Behendig huppelt hij met zijn versleten plastic slipper de heuvel op en is sneller boven dan ik. Het is vreselijk triest om te zien, maar wel geweldig dat deze man zo een dagbesteding heeft en kan bijdragen aan zijn levensonderhoud. Hij lijkt er plezier in te hebben om ons rond te leiden en blijkbaar wordt het hem van harte gegund door zijn dorpsgenoten. We worden verder door iedereen met rust gelaten op onze wandeling door het dorp dat gebouwd is voor de voormalig bewoners van het land dat door de bouw van de Hoge Dam overstroomd was.
De klim naar de top van de heuvel levert een fraai uitzicht op over de cataract en de oude dam in de verte. Terug in het dorp worden we door onze gastvrije gids uitgenodigd op de thee bij zijn familie waar we hartelijk verwelkomd worden door zijn moeder.

• Elephantine Eiland - Het Olifantseiland. Dit eiland was vroeger de belangrijke stad Abu, en daar kan je nog enkele restanten van ontdekken. In de oudheid was Elephantine het centrum van een sterk bloeiende ivoorhandel. Op het eiland is een Nijlmeter te bezichtigen, de ruïnes van de tempel van Chnoem en het Elephantine-museum. Animalia op Elephantine eiland is een aanrader: het particuliere initiatief van gids Mohamed, die met veel toewijding in zijn huis een museum heeft ingericht over het planten- en dierenleven in en rond het Nassermeer, met typisch Nubische producten etc. Waar mogelijk heeft hij in de beschrijvingen zelfs de verbinding gelegd met leefgewoonten uit de faraotijd.
• De Westelijke Nijloever - Met de ferryboot die vertrekt tegenover de straat naar het treinstation zijn we in tien minuten op de Westoever. We weten inmiddels hoe het werkt en nemen plaats in het vrouwengedeelte van de boot alsof we niet anders gewend zijn en dagelijks deze overtocht maken.
  Aan de overkant treffen we een heel ander Aswan. Op de Westoever liggen ruim 20 Nubische dorpen, uitgestrekt in noordelijke richting, ingeklemd tussen de woestijn en de Nijl. Hier aan de overkant lijkt de tijd stil te hebben gestaan. Het gebied ademt rust uit en hier ontmoet je de gastvrijheid van de Nubische bevolking, die hun traditionele leefwijze en tradities tot op de dag van vandaag heeft behouden. Langs de Nijl is een brede groenstrook waar landbouw wordt bedreven en waar o.a. mangobomen en dadelpalmen groeien.
• Maar hoe idyllisch deze dorpen er ook uitzien, ze zijn natuurlijk niet onberoerd gebleven door het toerisme. De kinderen die bedelen om een baksjisjs en slimme moeders hebben zich gerealiseerd dat Nubische mutsen en kettingen een goede manier zijn om wat geld te verdienen. Ook hier komen we af en toe behulpzame personen tegen die zichzelf spontaan aanbieden om ons de weg te wijzen.
• Tombs of the Nobles - Rotsgraven uit de faraotijd, van “opzichters van het zuiden” uit het Oude en Middenrijk. Ze moesten de zuidgrens bewaken en op handelsverkeer met Nubië toezien. Enkele tombes zijn in goede staat.

Het grootste deel van het graniet dat voor de oude Egyptische tombes, tempels en obelisken werd gebruikt kwam uit de steengroeven van Aswan. Rondom de steengroeven zijn vele inscripties te vinden, die de succesvolle bouwprojecten beschrijven.
Interessant is de onvoltooide obelisk van 42 meter lengte in de noordelijke steengroeve. Deze ligt nog steeds op dezelfde plaats waar het duizenden jaren geleden werd uitgehouwen. Omdat in de obelisk tijdens het uithouwen een grote barst ontstond werd hij nooit gebruikt. Helaas hebben we de obelisk niet met eigen ogen kunnen aanschouwen, na onze wandeling door Aswan bleek bij aankomst de site al gesloten.