MAROKKO

المملكة المغربية

FES فاس

Tussen de berghellingen van de Midden-Atlas liggen het eerbiedwaardige Fes, de Alawietenstad Meknes en het belangrijkste bedenvaartoord van Marokko, Moulay Idriss.
Het gebied vormt het hart van het land. In november 2009 maak ik een citytripje naar dit gebied.
Fes & Meknes zijn samen met Marrakech en Rabat de koningssteden van Marokko.
Marokko is een land van grote contrasten. Als toegangspoort tot twee continenten is het ook een land van spectaculaire panorama's, rijk aan geschiedenis, welriekende geuren en adembenemende vergezichten. Terwijl op het platteland nog aloude tradities en uiteenlopende volken te vinden zijn, verrijzen in de steeds verder uitdijende stedelijke centra allerlei nieuwe bouwwerken naast de oude en voorziet het aktiviteitenaanbod in alle moderne genoegens.

Naast het oudste gedeelte, Fes el-Bali (de medina, oud Fes 9e eeuw), bestaat de in drie gedeelten gegroeide universiteitsstad uit Fes el-Jedid (13e eeuw), met het koninklijk paleis en de ville nouvelle (nieuwe stad, 20e eeuw) die westers aandoet en het bestuurlijke centrum van de regio is.

Vanuit de ville nouvelle valt de imposante entree tot het koninkijk paleis op de Place des Alaouites meteen op. De grote deuren drukten net als het lege plein ervoor de macht van de in het paleis gezeten vorst uit. Door naast het paleis de eerste mellah van Marokko te bouwen, kon de sultan ook optreden als beschermheer van de joodse bevolking.
Geometrische rozen van brons sieren de portalen van het koninklijk paleis waar de vorst enkele maanden per jaar verblijft.
In de metaalbewerkers souk beweert iedere verkoper van de souvenirswinkeltjes meegewerkt te hebben aan deze poorten van het paleis.

De straten naast het paleis vormen de Joodse wijk van Fes el-Djedid. Zoals gebruikelijk ligt de mellah ook hier dicht bij het paleis van de sultan.
De hoofdstraat Rue Bou Khessisat wordt geflankeerd door houten balkons aan de straatkant, ondenkbaar in een oude islamitische stad. In de joodse wijk waren veel goudsmeden en nog steeds zijn hier talrijke sieradenwinkels.

De joden hebben een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van Marokko en hebben lange tijd een betrekkelijk vreedzaam leven geleid, hoewel ze bij elkaar woonden in mellah's, afgescheiden buurten, zoals de getto's.
In reaktie op de gebeurtenissen in Palestina en bloedige rellen die daarop volgden in Marokko begonnen de joden in 1948 het land te verlaten; de meesten vertrokken naar de pas opgerichte staat Israël. Binnen een tijdsbestek van minder dan 50 jaar, hadden meer dan 200.000 Marokaanse joden hun geboorteland verlaten.
Hoewel er slechts enkele duizenden joden in Marokko zijn achtergebleven, heeft deze bevolkingsgroep vandaag de dag een relatief vreedzaam bestaan en is zij succesvol. Het merendeel woont in het moderne Casablanca en is niet te onderscheiden van miljoenen andere inwoners. Behalve dan tijdens de ramadan. Veel joden bekleden daar leidinggevende posities bij de overheid en in het bedrijfsleven.

De synagoge Aben (Ibn) Danan werd in 1999 onder auspiciën van Unesco gerestaureerd als een van de vier (oorspronkelijk van de totaal 17) synagogen in de mellah. Hier vindt eens in de twee weken een dienst plaats voor de 150 joden die nu voornamelijk nog in de nieuwe stad woonachtig zijn. De synagoge dateert uit de 17e eeuw en bevat als grootste schat een oude tora.

Hier bij Bab Guisa is de wijk gevuld met timmerbedrijfjes waar de ezeltjes materialen af en aan sjouwen. Hier vindt je het echte Marokkaanse leven, de meeste toeristen nemen niet de moeite om deze wijk te bezoeken.

MEKNES مكناس

Tussen Fes en Meknes is een geregelde treinverbinding en in minder dan een klein uurtje stap ik uit op het station Abdelkader. De Marokkaanse spoorwegen functioneren goed en naar vrijwel iedere plaats in het land rijden bussen.
Het station ligt een taxirit van 10 minuutjes van de medina en de bab mansour. Net als vele andere steden in Marokko is ook Meknes in twee wijken verdeeld, de medina en de ville nouvelle, welke gescheiden zijn door de Boufekranevallei.

Fes en Meknes zijn twee verschillende steden. Terwijl Fes druk en hectisch is, verloopt het leven is meknes duidelijk trager en kalmer en zijn de bewoners vriendelijk. Ook ontbreken hier de opdringerige verkopers en gidsen, die in Fes vanuit iedere hoek opduiken. Er zijn maar weinig toeristen in Meknes, de waterdragers lopen niet te poseren voor de foto, maar hebben als vanouds ten doel om dorstige locals van een kommetje water te voorzien. Een uitgestorven beeld in bijvoorbeeld Marrakech of Fes.

Het centrale plein in Meknes, Place el-Hedim, grenst aan de Bab Mansour el Aleuj in het hart van de oude stad. Poort en aangrenzende bastions zijn bezet met lichtblauwe tegels. De poort is de grootste in het gebied van de Maghreb en is afkomstig uit de Romeinse stad Volubilis.
Het Place el-Hedim is voor Meknes wat het Djema el-Fna voor Marrakech is. Alleen hier ook weer zonder de toeristische kermis van Marrakech. De artiesten die hier optreden doen dat voor de locals, er staat een verhalenverteller die grote belangstelling heeft van de voorbijgangers en er worden geheimzinnige kruiden voor Afrikaanse geneeswijzen aangeboden en andere ondefinieerbare spullen.
Meknes is een prettige stad om rustig het authentieke Marokkaanse leven te aanschouwen.

MOULAY IDRIS

Moulay Idriss een van de belangrijkste islamitische bedevaartplaatsen. Hier rust niemand minder dan de uit Arabië afkomstige Idriss, de stichter van de eerste Arabisch islamistische staat op Marokkanse bodem. Het hele jaar door stromen de bedevaartgangers toe in de heilige stad om deze nationale heilige te eren. Het is de low-cost pelgimbestemming voor moslims in Marokko. Vooral zij die zich geen pelgimstocht naar Mekka kunnen veroorloven, komen naar dit deel van het Zerhoungebergte, waardoor Moulay Idriss wel het 'Mekka van de armen' wordt genoemd.
De volksmond denkt de gestovene zo'n grote heilige kracht toe, dat zeven pelgimstochten naar moulay Idriss de voorgeschreven hadj naar Mekka kunnen vervangen.
Niet-moslims worden uit het mausoleum geweerd door een dwarse, houten balk.
De hele stad werd overigens jarenlang als een ‘no-go area' voor toeristen beschouwd.
Lokale gidsen adviseren vandaag de dag niet-moslims nog steeds om de stad voor zonsondergang te verlaten, onder het voorwendsel dat ze niet welkom zouden zijn om er de nacht door te brengen. Maar dat strookt niet met de waarheid en deze misvatting heeft ervoor gezorgd dat de stad door toeristen nauwelijks bezocht wordt. De burgemeester spreekt in dit verband als een catastrofe voor de stad, maar voor de beter geinformeerde reiziger is het eerder een zegen!

In de oude straatjes van het dorp ga je terug in het verleden.

In de buurt van de dorpsbakkerij lopen mensen af en aan met hun brooddeeg om het hier in de houtgestookte oven te laten bakken.

Verderop in het dorp staat de medresa of koranschool met een ronde minaret (gebouwd in 1939), de enige in die vorm die in Marokko is te vinden. Zij is versierd met groene tegels, in de kleur van de islam dus. Zij bevatten calligrafische weergaven van soera's uit de Koran.

Bij de toegang tot Moulay Idriss ligt het kerkhof met eenvoudige witte stenen die in de grond staan geplant.

Als niet-moslim mogen we dan geen toegang hebben tot de moskeen en minaretten, maar wie de berg opklimt geniet een verbluffend uitzicht over de stad. Ook de geruineerde oud-Romeinse stad Volubilis komt dan uit het niets tevoorschijn.
Het is wel handig om de aangeboden diensten van een van de gidsen die zich ophouden bij het mausoleum te aanvaarden, het is een doolhof in de oude stad.