In februari 2011 gaat de reis weer richting Marokko. Ditmaal hopen we het noorden van het land te bereiken met de boot vanuit Spanje.
Nu staan Tanger, Tetouan en Chefchouen op het programma.

De stad Tanger, in het Arabisch Tandja, ligt aan de straat van Gibraltar, daar waar de Atlantische Oceaan en de Middellandse zee elkaar ontmoeten.

Het plan is om vanuit Tarifa op het zuidelijkste puntje van Spanje met een snelle catamaran in 35 minuten over te varen naar de oude haven in het centrum van Tanger.
De regen en harde wind zet een streep door dit plan, de catamaran blijkt nogal gevoelig voor slechte weersomstandigheden en vaart vandaag niet. De kans dat ie dat morgen wel zal doen is uitermate klein.
Er zit niks anders op dan een nieuwe poging te wagen in het wat verderop gelegen Algeciras. Daar vertrekken normaal gesproken meerdere ferry's per dag naar de overkant. Echter vandaag zijn hier ook alle afvaarten richting Tanger gecancelled.
De volgende dag hebben we meer geluk, met enige vertraging vertrekt uiteindelijk toch de snelferry naar de nieuwe haven Tanger Med.
Alhoewel er nog steeds een behoorlijke wind staat en de zee niet bepaald rustig is, komen we een kleine anderhalf uur later ongedeerd en zonder zeeziek te zijn geworden aan op het Afrikaanse continent.
Port Med ligt aan de weg naar Ceuta, op zo'n 40km van het Centrum van Tanger.
Het is inmiddels een van de grootste diepzeehavens in het Middellandse zeegebied en Afrika, een project waar miljarden mee gemoeid zijn en een inzet voor de ontwikkeling van de economie van Noord-Marokko.

طنجة
TANGER

Ook nu blijkt weer dat ieder nadeel zijn voordeel heeft. Omdat we niet rechtstreeks naar de oude haven in het centrum konden varen, genieten we van een 40km lange taxirit via de prachtige kustroute naar de medina van Tanger.

Ons hotel Continental staat aan de rand van het oude centrum, met het terras prachtig gelegen boven de historische stadsmuren. Hier is het echt genieten in het voorjaarszonnetje van het uitzicht op de haven

De oude haven is nu nog een van bedrijvigheid vibrerend overslagcentrum. Het is de bedoeling dat alle aktiviteiten verplaatst worden naar de nieuwe haven Port Med. Binnen afzienbare tijd zal de oude havenbuurt een gedaanteverwisseling ondergaan en hier in het centrum een luxe jachthaven verschijnen, als aanlegplaats voor de maritieme jetset.
Hier moet binnenkort een van de grootste toeristencentra van het land verschijnen en een belangrijk financieel centrum.

Na de eerste verwarring die een onbekende Arabische stad nu eenmaal met zich meebrengt, blijkt het verrassend eenvoudig om in de medina -de klassieke doolhof- van Tanger de weg te vinden.

De historische stad ligt op een heuvel die uitkijkt op de haven en op de top van de heuvel ligt de oude citadel of de kasba, met in het midden het oude sultanspaleis.

Zoals alle grote Marokkaanse steden bestaat de stad uit twee delen, naast de medina de Ville Nouvelle, gebouwd door de Europese kolonisten.

Samen met het strand en de Avenue Mohanmmed VI langs de zee zijn de makkelijkste referentiepunten van de stad de drie grootste pleinen: de Grand Socco, Petit Socco en de Place de France.

'Deze stad is rijk aan prototypische taferelen; overdekte straten waar als in een gang aan beide kanten deuren zitten, verborgen terrassen hoog boven zee, straten die niet meer zijn dan een trap, donkere, doodlopende steegjes, kleine, op schuine landjes aangelegde pleinen met straatjes die in verschillende richtingen wegvoerden, maar ook de klassieke ingrediënten van dromen: tunnels, muren, ruïnes, kerkers en kliffen.' (bron: Paul Bowles, without stopping, autobiografie uit 1972)

Tanger was nog niet zo lang geleden berucht en gevreesd; als de plaats waar allerlei vormen van criminaliteit welig tierden. Een speelplaats voor wapenhandelaars, prostitutie, drugskoeriers, gokkers en mensensmokkelaars.
De stad heeft door de jaren heen een reputatie opgebouwd als een plek die je beter kunt mijden vanwege de louche types en oplichters die op buitenlanders aasden.
Internationale intriges, vluchtelingen of beruchte types, de tolerante bewoners van Tanger hebben het allemaal al gezien. Het was een van de beruchtste havensteden ter wereld en is dit imago nog niet helemaal kwijt.
Maar eveneens is het altijd een stad geweest die werkte als een magneet op avonturiers en excentriekelingen. De stad is populair bij buitenlandse schrijvers en musici, waaronder Paul Bowles, William S. Burroughs, Jack Kerouac en zelfs de Rolling Stones. Ook kunstenaars uit de hele wereld worden tot deze vibrerende en kleurrijke stad aangetrokken.
Tanger moet ooit een thuishaven zijn geweest voor de snobs van de westelijke wereld, nu koesteren ze in de beschutting van pluchen interieurs een verleden dat onherroepelijk is verdwenen.
Wellicht was niemand zich zo goed bewust als Paul Bowles -die zich op zijn manier in Tanger van de tijd en de wereld had afgesloten- van het feit dat de droomstad Tanger poreus was geworden en vatbaar voor veranderingen.

Alhoewel tot voor kort de toekomst er niet bepaald rooskleurig uitzag, is Tanger niet alleen een exentrieke stad, maar heeft ook een zekere charme.
Koning Mohammede VI heeft Tanger deels de impuls gegeven om zichzelf opnieuw uit te vinden met een vlaag van renovatie- en bouwprojecten.
De haven staat centraal in deze economische toekomst, er worden vele inspanningen verricht om Tanger te laten herijzen.

Tanger ontwaakt dus, ofschoon kenners beweren dat de stad nooit slaapt. De Grand Socco wordt op initiatief van Mohamed VI op de schop genomen en het plein zal, als de berichten juist zijn, aan stedelijke glans winnen wat het aan sjofele eigenheid, aan lawaaiig-chaotische charme verliest.
Bij mij heeft het Tanger van nu een plaatsje veroverd in mijn hart door zijn bijzondere sfeer in de schilderachtige steegjes van de medina.

As times go by..... aan deze met de stad Cassablanca verbonden song moet ik denken als ik door de steegjes van de medina in Tanger dwaal.
Als Tingis was het hoofdstad van de Romeinse provincie Mauretania Tingitana, poort van de islamitische veroveringslegers naar Europa, handelsmetropool, internationale zone voor diplomaten, kunstenaars, hippies, kooplieden, dealers en het onderwerp van dromen.
Deze tijden zijn voorgoed voorbij in de havenstad met een half miljoen inwoners, het industriecentrum en toeristenmagneet.
Maar in de kleurrijke en sfeervolle medina is het niet moeilijk je voor te stellen hoe hier in vroeger tijden het leven er uit zag.

طنجة

CHEFCHAOUEN - TETOUAN - CEUTA

شفشاون

CHEFCHAOUEN

الشاون

Vanuit Tanger nemen we de bus het binnenland in, richting Chefchaouen. Het circa 40.000 inwoners tellende stadje is het marktcentrum voor de westelijke Rif. Schitterend gelegen op een hoogte van 600m tussen de bergtoppen van de Djebel Kalaa (2050m) en Djebel Meggou (2123m).

Vanwege deze geweldige ligging is de medina van Chefchaouen bewaard gebleven als een van de schilderachtiste van Marokko.

Het is er erg toeristisch, met name in de zomer is het toeristenaantal bijna even talrijk als het aantal inwoners.

Al gauw is duidelijk waarom Chefchaouen ook wel 'de blauwe stad' wordt genoemd. De huizen met hun witgekalkte muren hebben allemaal blauwsel rondom de ramen en deuren als afweermiddel tegen de insecten. Sommige bewoners gaan zo ver dat ze zelfs de bestrating blauw kalken. Geen enkele tint blauw is hetzelfde, wat zorgt voor een erg fraaie lappendeken van uiteenlopende blauwtinten.
De mensen zijn er relaxt en ontspannen -je vindt er ook zoveel kif als je wilt!- maar hebben stuk voor stuk een hekel aan mijn fotocamera. Alhoewel ik begrip heb voor deze tegenzin, maakt mijn toestel overuren. Na iedere hoek en straatje verschijnt weer een nieuw schilderachtig decor, ik ben niet te stoppen.

De vele moskeeen getuigen van een geschiedenis als heilige stad. Net als Moulay Idriss wat ik eerder heb bezocht, was het hier ook lange tijd verboden terrein voor niet-moslims.
In 1892 waagde een nieuwsgierige westerling zich als indringer in de stad, maar hij werd betrapt en als straf vergiftigd. Hij heeft het nooit na kunnen vertellen.
Gelukkig waren wij wel welkom, vooral bij de souvenierverkopers en de verschillende proppers van de restaurantjes op het place Uta el Hammam. Met uitzicht op de kasbah genieten we hier van de vleesspiezen uit ons toeristenmenu. Ons was Allah beter gezind en de inwoners van tegenwoordig wat meer vredelievend, wij hebben het er ondanks onze vergaande nieuwsgierigheid levend vanaf gebracht. Godzijdank.

De witte huizen van het stadje zijn trapsgewijs tegen de berghellingen opgetrokken. De nieuwe wijk ligt even buiten de oude stad met een plein uit de Spaanse tijd.
Place Uta el Hammam is het belangrijkste plein in de medina, met aan de ene kant de grote moskee en de hammam waaraan het plein zijn naam dankt. Vanaf de andere kant waakt de kasba over het plein.
Even buiten de stad ontspringt een bron, Ras el Ma, waarvan het water in kleine watervalletjes omlaag komt.

شفشاولشاو

De busreis van Chefchaouen naar Tetouan voert over een afstand van 60km door een prachtige, bosrijke bergstreek. Op deze route ligt ook het grootste hennepteeltgebied van Noord-Afrika. Uit deze hennep wordt hasj en marihuana gewonnen, hier kif genoemd.
Het gebeurd nog wel dat op de hasjroute tussen Chefchaouen en Al Hoceima gewetensloze drugshandelaars buitenlandse voertuigen tot stoppen proberen te dwingen. Ze gebruiken daarbij wegversperringen, gooien stenen en achtervolgen de auto's.
De hennepteelt is in dit gebied echter legaal.

Aan waarschuwingen aan reizigers die naar het Noord-Marokkaanse Rifgebied gingen heeft het de afgelopen jaren niet ontbroken. Van de kant van het Ministerie van Buitenlandse Zaken tot grote reisorganisaties kwamen de doemscenario's die misschien wat overdreven lijken.
Ze zijn echter niet uit de lucht gegrepen. Integendeel.
Het is een feit dat het Rifgebied grote plantages van Indiase hennep heeft en de handel en smokkel van drugs is ongekend. De totale oppervlakte wordt op 75.000 ha gescha, met een cannabisproductie van 50.000 ton. Uit een Franse studie blijkt dat Marokko wereldwijd de belangrijkste exporteur van hasj is.
Het is een publiek geheim dat de politie met de drugsdealers onder één hoedje speelt en dat zowel bij gemeentelijke als parlementsverkiezingen stemmen worden gekocht met drugsgeld.

Kif, in de taal van de plaatselijke bevolking, is in de Arabische wereld een drug die al eeuwenlang tot het cultuurgoed behoort.
In Marokko wordt het gemengd met tabak gerookt en waterpijpen worden ermee verrijkt. Soms wordt het in koekjes meegebakken, majoun genaamd.
Van de cannabisteelt en handel en smokkel van hasj leven in de Rif hele families en dorps-gemeenschappen. De opbrengsten van deze schaduweconomie worden geschat op nabij de 1 miljard US dollar. Door de regering wordt de drugsbaronnen geen strobreed in de weg gelegd.
Voor een boer in de Rif is de cannabisteelt uiteraard veel lonender dan de teelt van tomaten of andere groente. Hennep is ook nog eens een makkelijk gewas, dat goed groeit op de schrale grond van het Rifgebergte en geen arbeidsintensieve maatregelen nodig heeft zoals bemesting en insecticides.

Tetouan

Als we op het Place Moulay el Mehdi bij de Spaanse kathedraal uit de taxi stappen lijkt het even of we in een Andalusische stad zijn aangekomen. Dit gevoel duurt niet lang, al gauw worden we achtereenvolgens aangesproken door een nepgids die ons wel naar de medina wil brengen, een souvenierverkoper die zijn waar wil slijten, een schoenpoetser die het hoognodig acht dat onze gympen gaan glimmen en een taxichauffeur die het maar niet kan begrijpen dat we die 100 meter naar de markt wel gaan lopen.

In Tetouan is de weekmarkt begonnen, de Rif bewoners komen in grote getalen naar de stad om hun waren aan te prijzen. De vrouwen van de Jebala-berbers zorgen voor een kleurrijk geheel met hun karakteristieke hoeden en roodwit gestreepte rokken.

شفشاولشاون

Omdat voor komende zondag, 20 februari 2011 demonstraties gepland staan tegen de regering, verlaten we op zaterdag het land via Ceuta. In het Arabisch Sebta, is een Spaanse enclave en maakt deel uit van de eurozone.
Sinds de 15e eeuw bijten twee Spaanse bezittingen zich vast aan de noordkust van Marokko, Ceuta en Mililla hebben allebei Spaanse militaire bases, paradoren, cognac en sherry te koop, paella en tapas op het menu en in Melilla is zelfs een arena voor de stierengevechten.
Vanuit Tetouan nemen we de bus naar het nabijgelegen Fnideq, waar de grand taxi's naar de grens klaarstaan.
Ook vandaag genieten we weer van een mooie rit langs de kust. Kilometerslang rijden we langs strandhotels en wandelboulevards tussen Cabo Negro, M'Diq en Smir-Restinga. Dit is een tweede Agadir, met vakantiedorpen en toeristenaccomodaties die in het zomerseizoen vooral onderdak bieden aan Spanjaarden en Marokkanen.