FEZ

Aangekomen op Fez-Saiss airport blijkt de taxi die de Riad voor ons geregeld zou hebben er niet te zijn.

Welkom in Marokko!

Door schade en schande wijs geworden van de vorige keren in dit land verbaasd het me eigenlijk al niet meer dat afspraak hier geen afspraak is.

Er staan genoeg andere taxichauffeurs die ons graag naar de medina willen brengen en natuurlijk beweren ze dat ze het adres goed kennen.

Ook dat blijkt zoals verwacht in werkelijkheid heel anders te liggen, we worden gedropt achter Bab el Jedid, wat enigszins in de buurt van de gereserveerde riad zou zijn.

Deze te vinden in de wirwar van steegjes in de medina blijkt een mission impossible, niemand in de buurt blijkt het adres of de naam van de riad te kennen. Na een telefoontje worden we opgehaald door Abdelrahim, bij het betreffende huis is geen enkele aanwijzing of naambord te bekennen.

Wat dit betreft is er de afgelopen jaren helemaal niks veranderd in Marokko.

Nu we eindelijk aangekomen zijn in de riad is het nog maar de vraag of we deze ooit nog terug kunnen vinden.

Ondanks zijn vermoeidheid en ongemakken vanwege de ramadan is Abdelrahim graag bereid om ons wat wegwijs te maken in de medina. Het is een kleine 40 graden, maar je ziet in het openbaar niemand drinken. Ook zullen we de hele week overdag niemand zien eten of roken, op een enkel terras zitten de mannen op een droogje. We krijgen soms wel een stoel aangeboden, maar afgezien van een enkel toeristisch terras, wordt er overdag niet geserveerd. Op de markt en in winkels worden de boodschappen gedaan voor vanavond en ons wordt helemaal niet kwalijk genomen als we discreet een slok water nemen.

Er is veel tolerantie voor niet-moslims die niet aan de ramadan deelnemen. Wel wordt ons te kennen gegeven dat we maar beter niet in het openbaar zouden kunnen roken, daarmee zou je de verstokte rokers teveel in de verleiding brengen.

Het is een stuk rustiger in de medina dan bij mijn vorige bezoek in 2009, toen ik compleet gestoord werd van de opdringerige illegale gidsen. Al gauw blijkt waarom.

Als we met Abdelrahim door de straatjes van de medina lopen, wordt hij staande gehouden door twee mannen die van de politie blijken te zijn.

Onze gastheer is een bekende van de politie, omdat hij in het verleden -net als zoveel plaatselijke jongemannen- als illegale gids werkte. Sinds een aantal jaren zijn er in Fez politieakties gehouden om de medina schoon te vegen van deze lastposten.

We kunnen praten als brugman, Abdelrahim moet mee naar het politieburo en omdat wij zonder zijn hulp de juiste weg door de doolhof van steegjes never nooit terugvinden, volgen wij gedwee. Nog even zijn we in de veronderstelling te kunnen getuigen dat het anders zit, maar dat is tevergeefs. De politiemannen zijn onverbiddelijk.

Uiteindelijk wordt ons gevraagd om te vertrekken, zonder Abdelrahim. Hij zal nog enkele uren vastgehouden worden, totdat zijn baas hem komt redden.

Later bleek dat er tegenwoordig maandenlange gevangenis kan staan op het illegaal gidsen en deze handhaving heeft zijn vruchten afgeworpen. Uiteraard is het lastigvallen van toeristen niet helemaal opgehouden te bestaan, maar het is vele malen minder erg dan in het verleden.

SEFROU

Om de hitte en chaos in Fez even te ontvluchten nemen we een grand taxi naar het 30km verderop gelegen Sefrou. Ook hier is het een en ander veranderd, sommige mercedessen zijn ingeruild voor echte minibusjes met 5 plaatsen en er zitten zelfs autogordels in. Toen ik deze vast wou maken, schudde de chauffeur zijn hoofd, beledigd dat ik zijn rijstijl niet zou vertrouwen. Autogordels zijn alleen nodig als er politie in de buurt is. 

Op een hoogte van 850m, te midden van kersenboomgaarden en olijfbomen stappen we uit in het handelsplaatsje bij het plein voor de bezienswaardige medina.

Sefrou is in heel Marokko bekend om het kersenfestival, daarvoor zijn we een week te laat, maar op de markt worden overal kersen te kust en te keur aangeboden in grote hoeveelheden.

RABAT

De hoofdstad van Marokko is een geslaagde combinatie van oriëntaalse sfeer en Europese invloeden.
Met bijna miljoen inwoners is Rabat weliswaar een grote stad, maar toch voelt het niet vreselijk druk of overvol. De residentie van de koning is weids opgezet en aan de zeekant open.

nieuwe stad of op een van de vele terrassen de voorbijgangers gadeslaan.

Rabat zou de aangewezen plek zijn om rustig te acclimatiseren in Marokko

De Almohadensultan Yacoub el Mansour wilde hier de grootste en mooiste moskee van Noord-Afrika bouwen. Van het eerzuchtige project getuigen nog slechts de minaret, de machtige Tour Hassan e n een leger afgebroken zuilen.

De sultan was te laat met de bouw begonnen, drie jaar later stief hij en zijn opvolgers verplaatsen hun residentie van Rabat naar Marrakech. De bouwplaats werd geplunderd en een aardbeving zorgde voor nog meer verwoestingen.

Gelukkig is de onafgebouwde minaret, een meesterwerk van Almohdische kunst, behouden gebleven, ook al heeft de toren met zijn 44m maar tweederde van de voorgenomen hoogte bereikt.

Deels nog op het terrein werd in 1967 het Mausolee de Mohammed V gebouwd, waarin in 1999 koning Hassan II werd bijgezet naast zijn vader, MohammedV en zijn broer.

Het in koel wit marmeren mausoleum met zijn piramidevormige dak van groen gegeglazuurde tegels werd ontworpen door een vietnamese architect.

In rode uniformen geklede koninklijke gardisten bewaken het mausoleum en presenteren enige malen per dag een aflossing van de wacht.

Ver van het gewoel van de grote stad omsluiten de muren van de Chellah de dodenstad met de laatste rustplaats van de oude heersers.

In een parkachtige omgeving liggen hier naast Romeinse en middeleeuwse ruïnes marabouts van Merinidische vorsten, een kleine moskee en een vijver vol heilige palingen.

Helaas zijn we te laat, als we arriveren kunnen we nog net de muren aan de buitenkant bewonderen, maar de poorten worden onverbiddelijk gesloten.

Hoog op een rots troont de Kasba Oudaya met zijn uitzicht over de stad. Dit is de oude kern van Rabat, met in de steegjes kleine galeries en souvenierswinkeltjes, die geheel in blauw en wit zijn gehouden.

Tegen de kasba ligt de medina met zijn bazar. Ook hier weer souvenierwinkeltjes, maar bovendien allerlei zaken die een Marokkaans huishouden dagelijks nodig heeft; vers fruit en dito groenten, theepotten en heel veel kleding. In tegenstelling tot de medina's van Fez en Marrakech is deze weinig toeristisch zodat je vrijwel ongestoord kund rondsnuffelen.

EL JADIDA

Deze stad werd door de Portugezen gesticht en heeft in geschiedenis door de verschillende belegeringen vele catastrofes gekend.

Van de verwoestingen die zijn aangericht is nu niets meer te zien, in tegendeel, El Jadida staat stralend wit als een gebiedende vesting aan zee.

De bijna vierkant aangelegde Cité Portugaise is omgeven door een met vier bastions versterkte stadsmuur, waarover we om de medina heen kunnen lopen. Vanaf de stadsmuur is een mooi zicht op de medina, waarin enige gebouwen uit de Portuges tijd behouden zijn gebleven.

Door de Porta do Mar, de zeepoort, vluchtten de bewoners in geval van oorlog naar de aanlegsteiger, waar hun boten lagen.

Nu hangen er de jeugdige locals rond om over de pier te flaneren met hun brommertjes en een duik te nemen in zee.

In de hoofdstraat van de oude stad, de Rue M al Hachemi Babbah, komen we als vanzelf bij het architectonisch hoogtepunt; de cisterne Portugaise. Deze werd in 1541 door de Portugezen gebouwd, om er regenwater in op te vangen. Later diende deze als wapendepot en ten slotte als filmcoulisse.

Een trap gaat omlaag naar de onder de grond aangelegde zaal, die alleen door een gat in het midden wat daglicht krijgt. Twaalf zuilen en dertien pijlers dragen het gewelf dat zich spiegelt in het laagje water op de grond. Er druppelt wat en er galmt wat, dit geeft een geheimzinnige sfeer en is tegelijkertijd van een bepaalde schoonheid.

AZEMMOUR

Ongeveer 20 minuten met de grand taxi vanuit El Jadida ligt Azemmour, een marktplaatsje aan de rivier op 2km van zee.

In het vrij drukke stadje gaat het er levendig aan toe op de Place du Souk waar de markt wordt gehouden. De straten zijn volgelopen met ezelwagens, brommers en bestelauto's waarmee de groenten, fruit en vis worden opgestapeld in de marktkramen.

Van de Place du Souk loopt de Bab du Souk naar de nauwelijks door nieuwbouw bedorven medina, die omsloten is door een rode muur. Ook hier een erfenis van de Portugezen, die de kasba beheersten, tot Azemmour in 1541 werd bevrijd.

ASILAH

In Asilah, zo'n 45km ten zuiden van Tanger, heerst nu in de ramadan en nog buiten het toeristenseizoen een slaperige sfeer.

De oude stadskern is gerestaureerd en in de kleuren turquoise, blauw en wit gehouden. De muren zijn beschilderd door kunstenaars en op de schaduwrijke terrasjes zit hier en daar een enkele toerist.

De hele medina, die meer de sfeer heeft van een kunstenaarsdorp is toeristengebied geworden met vakantiewoningen, souvenierswinkeltjes en galerieën.

Binnen de stadswallen is het domein voor de vakantiegangers en de smalle steegjes zouden net zo goed in een Spaans of Italiaans plaatsje kunnen liggen. Het echte Marokkaanse leven vind je hier niet meer, dat speelt zich hier helemaal buiten de stadspoorten af, in de nieuwe stad.

Een paar kilometer buiten het centrum van dit kustplaatsje liggen lange zandstranden met campings die populair zijn bij de plaatselijke bevolking. De Marokkanen uit het buitenland komen hier in grote getalen een deel van hun zomervakantie doorbrengen.

Ieder jaar in augustus vind in Asilah het Festival de la Culture plaats, waar schilders, beeldhouwers en schrijvers uit alle delen van Maghreb op afkomen. In die tijd ontstaan ook de beroemde graffiti op de muren van de huizen en een uitgebreid folkloristisch programma sluit het spektakel af.

Een druk bezocht festijn, in deze tijd is er in de verre omgeving geen overnachtingsplek meer te vinden.

Het Raissouli paleis bij de muur boven de Atlantische oceaan is tegenwoordig een cultureel centrum. Tijdens het festival is het opengesteld voor de bezoekers, die in de historische vertrekken moderne Marokkaanse kunst kunnen bezichtigen.

FEZ